Việt Nam hiện đã trở thành quốc gia sản xuất viên nén lớn thứ hai trên thế giới, chỉ sau Hoa Kỳ. Hầu hết viên nén sản xuất tại Việt Nam được xuất khẩu, với trên 95% lượng xuất khẩu đi vào Hàn Quốc và Nhật Bản làm nguyên liệu đầu vào cho sản xuất điện. Một lượng nhỏ được tiêu thụ nội địa tại Việt Nam làm nguyên liệu chất đốt của các lò hơi, lò sấy…Từ 2013 đến 2022, lượng và giá trị kim ngạch xuất khẩu viên nén của Việt Nam đã tăng lần lượt là 28 và 34 lần.

Theo Tổng cục Hải quan, năm 2022 Việt Nam xuất khẩu 4,9 triệu tấn và kim ngạch đạt 0,79 tỉ đô la Mỹ. Trong năm tháng đầu năm 2023 (5T/2023), lượng xuất đạt 1,57 triệu tấn, kim ngạch đạt khoảng 256,5 triệu USD. Xuất khẩu hiện đang trên đà tăng.

Nhu cầu tiêu thụ viên nén trên thế giới sẽ tăng khoảng 250% trong thập kỷ tới, đạt con số 36 triệu tấn từ mức 14 triệu tấn năm 2017. Trong những năm vừa qua, cầu tiêu thụ tăng chủ yếu tại các nước Châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc. Tuy nhiên, ngành viên nén Việt Nam có cơ hội mở rộng thị trường khi cầu tiêu thụ tại Việt Nam bắt đầu có tín hiệu tăng nhanh bởi Chính phủ đang nỗ lực thực hiện các cam kết giảm phát thải khí nhà kính và sử dụng năng lượng sạch, bao gồm viên nén nhằm thay thế than trong sản xuất năng lượng. Quy hoạch Điện VIII được Chính phủ phê duyệt ngày 15/5 vừa qua ưu tiên phát triển nguồn năng lượng tái tạo, bao gồm điện sinh khối nhằm thay thế điện than có mức phát thải cao. Vì vậy, nhu cầu sử dụng viên nén tại thị trường nội địa có thể mở rộng rất nhanh trong tương lai.

Bản tin này cập nhật tình hình xuất khẩu viên nén của Việt Nam trong thời gian vừa qua, tập trung vào những thay đổi của thị trường trong 5 tháng đầu năm 2023. Các con số thống kê về lượng và giá trị xuất khẩu được Nhóm nghiên cứu của Forest Trends và các hiệp hội gỗ tổng hợp từ nguồn số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam. Thông tin định tính về các biến động thị trường xuất khẩu trong thời gian vừa qua và xu hướng thị trường trong thời gian sắp tới được thu thập từ các trao đổi với các lãnh đạo của Chi hội Viên nén và thông tin từ các nguồn tin cậy khác. Các nhận định trong Bản tin là của các tác giả.

Bản tin cung cấp các thông tin chính sau: 

Hàn Quốc và Nhật Bản là hai thị trường nhập khẩu viên nén lớn nhất của Việt Nam. Lượng viên nén từ Việt Nam xuất vào hai thị trường này chiếm trên 95% trong tổng lượng viên nén xuất khẩu từ Việt Nam vào tất cả các thị trường.

Sự khác biệt về nguồn gỗ nguyên liệu sản xuất viên nén xuất khẩu sang Hàn Quốc và Nhật Bản bao gồm: viên nén xuất Hàn Quốc chủ yếu làm từ gỗ phụ phẩm của ngành chế biến đồ gỗ như mùn cưa, dăm bào, đầu mẩu gỗ thừa. Các doanh nghiệp viên nén xuất khẩu đi Hàn Quốc chủ yếu nằm ở vùng Đông Nam Bộ, nơi tập trung các nhà máy sản xuất đồ gỗ. Viên nén xuất khẩu đi Nhật Bản đòi hỏi nguồn nguyên liệu gỗ là rừng trồng trong nước, có chứng chỉ FSC. Nguyên liệu này chỉ có ở những nơi tập trung nhiều các diện tích rừng trồng của Việt Nam, đặc biệt là từ vùng Miền Trung trở ra phía Bắc.

Bắt đầu từ Quý 2 năm 2022, thị trường xuất khẩu của đồ gỗ suy giảm. Các phụ phẩm của ngành làm nguyên liệu sản xuất viên nén cũng giảm theo. Điều này tạo ra sự thiếu hụt nguồn cung nguyên liệu cho viên nén xuất khẩu sang Hàn Quốc.

Khủng hoảng năng lượng do xung đột Nga – Ukraina làm nhu cầu và giá viên nén tại thị trường thế giới tăng rất mạnh. Điều này hình thành làn sóng đầu tư vào sản xuất viên nén không chỉ ở Việt Nam mà còn cả ở các quốc gia khác. Làn sóng này làm tăng sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp viên nén tại Việt Nam và giữa các doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp tại các nước khác như Malaysia, Thái Lan và Indonesia trong tương lai.

Đầu năm 2023, thị trường Hàn Quốc có biến động mạnh. Giá viên nén xuất khẩu vào Hàn Quốc từ Việt Nam rớt xuống dưới 90 USD/tấn (FOB) vào Tháng 4, dưới mức giá thành sản xuât của nhiều doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp quy mô nhỏ phải dừng hoạt động. Lượng nhập cũng giảm mạnh.

Trong 5 tháng đầu năm 2023 (5T/2023), lượng viên nén xuất khẩu từ Việt Nam vào Hàn Quốc đạt 0,65 triệu tấn, tương đương 96,1 triệu USD về kim ngạch, giảm 41% về lượng và 45% về kim ngạch so với cùng kỳ của năm 2022.

Thị trường Nhật Bản có độ ổn định cao cả về lượng và giá. Trong 5 tháng đầu năm 2023, lượng viên nén Việt Nam xuất khẩu vào Nhật Bản đạt 0,87 triệu tấn, kim ngạch đạt 151 triệu USD. Lượng xuất giảm 5,7% trong khi kim ngạch tăng 19,7% so với cùng kỳ 2022.

Dự báo trong những tháng cuối năm 2023, tình hình sản xuất và xuất khẩu viên nén của Việt Nam sẽ không có nhiều biến động. Cụ thể, (a) Lượng và giá xuất vào Hàn Quốc sẽ tăng, theo đà hiện nay, tuy nhiên sẽ không tăng đột biến; (b) Lượng và giá xuất khẩu vào Nhật Bản ổn định; (c) Cạnh tranh về nguồn nguyên liệu để sản xuất viên nén xuất khẩu Hàn Quốc sẽ tiếp tục tăng bởi thị trường đầu ra xuất khẩu của các mặt hàng gỗ chưa có tín hiệu hồi phục.

Chi tiết, vui lòng xem đầy đủ báo cáo tại đây