Giai đoạn 2025 – 2026, kinh tế toàn cầu được dự báo sẽ tăng trưởng chậm lại, duy trì ở mức 2,8% vào năm 2025, tương đương năm 2024, do suy giảm tăng trưởng ở các nền kinh tế lớn như Mỹ (xuống còn 1,8%) và Trung Quốc (chỉ còn 4%).
Áp lực lên thị trường nội địa
Lạm phát toàn cầu có xu hướng giảm nhẹ, tạo điều kiện cho các ngân hàng trung ương nới lỏng chính sách tiền tệ. Tuy nhiên, các rủi ro địa chính trị, chiến tranh thương mại và biến đổi khí hậu vẫn là những yếu tố tiềm ẩn. Đặc biệt, việc Mỹ áp đặt biện pháp thuế quan mới có thể làm gia tăng căng thẳng thương mại và ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trong bối cảnh đó, kinh tế Việt Nam được dự báo sẽ duy trì tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2025 – 2026. Ngân hàng Thế giới dự báo GDP thực của Việt Nam tăng 6,8% vào năm 2025 và 6,5% vào năm 2026. Mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2025 của Quốc hội là 6,5 – 7%, phấn đấu đạt 7 – 7,5%. Lạm phát được kiểm soát ở mức 4 – 4,5%. Xuất khẩu và FDI tiếp tục tăng, dù tốc độ tăng xuất khẩu có dấu hiệu chậm lại cuối quý IV/2025. Đầu tư công được đẩy mạnh.
Những đột phá về thể chế và cải cách bộ máy nhà nước đang dần triển khai, tạo môi trường thuận lợi hơn cho DN. Nhờ hoạt động đối ngoại và hội nhập quốc tế đạt bước tiến quan trọng, Việt Nam đã nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với các quốc gia lớn như Mỹ, Nhật Bản, Australia, Malaysia, Singapore… mở ra cơ hội hợp tác thương mại, thu hút đầu tư và chuyển giao công nghệ.
Tuy nhiên, ở vị trí quốc gia có thặng dư thương mại lớn thứ ba với Mỹ, chỉ sau Trung Quốc và Mexico, chính sách thuế quan mới của quốc gia này chắc chắn sẽ tác động đến Việt Nam. Năm 2024, thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ đạt 123,5 tỷ USD, tăng gần 20% so với năm trước và thiết lập mức cao kỷ lục. Bên cạnh nguy cơ xuất khẩu giảm do nhu cầu thị trường chính suy giảm và FDI bị ảnh hưởng bởi tâm lý e ngại, một vấn đề đáng chú ý là DN sẽ phải cạnh tranh khốc liệt với hàng hóa từ các nước khác xuất khẩu vào Việt Nam, đặc biệt là từ Trung Quốc, khi họ không xuất được hàng sang Mỹ. Điều này sẽ là áp lực đáng kể cho thị trường nội địa.
Thức tỉnh phải lúc
Thuế quan Mỹ, dù không quá mới nhưng vẫn là nỗi lo, đang đặt ra nhiều thách thức và cơ hội cho DN Việt Nam. Đây là cơ hội để DN thức tỉnh, tiến hành cơ cấu lại DN và phải tái cơ cấu một cách chiến lược mới có thể vượt qua thách thức và tận dụng được các cơ hội.
Việc “bỏ trứng vào một giỏ”, tập trung quá nhiều vào thị trường Mỹ là một rủi ro. Trước hết, DN cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, gia tăng sức mạnh nội lực và nội địa hóa sản xuất để đáp ứng các tiêu chuẩn mới của thị trường toàn cầu. Việc mở rộng sang các thị trường mới như ASEAN, Ấn Độ, hoặc châu Phi, nơi có nhu cầu cao đối với sản phẩm Việt Nam là cần thiết. Đồng thời, cần đa dạng hóa đối tác, sản phẩm và nguồn vốn để giảm rủi ro.
Một yêu cầu quan trọng hiện nay là DN phải minh bạch hơn về nguồn gốc xuất xứ, về đối tác, và về thị trường. Đặc biệt, cần tăng cường trách nhiệm giải trình. Khi phía nước ngoài (ví dụ như Mỹ) yêu cầu giải trình hoặc giải thích, DN cần sẵn sàng đứng ra cùng với Chính phủ để giải trình. Việc này là cần thiết vì Mỹ đã tăng cường điều tra về nguồn gốc xuất xứ, trung chuyển hàng hóa, và các vấn đề liên quan.
Bên cạnh đó, DN cần nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách đầu tư vào nguồn nhân lực, công nghệ và quản lý. Chuyển đổi số và xanh hóa, áp dụng các tiêu chuẩn ESG, cũng là những hướng đi chiến lược dài hạn. DN cần chủ động theo dõi sát sao tác động cụ thể của thuế quan để xây dựng kế hoạch chia sẻ chi phí với đối tác. Việc đánh giá tác động này đối với DN và đặc biệt là các đối thủ cạnh tranh là rất quan trọng.
Tự cường để vươn lên
Kịch bản thuế xuất khẩu sang Mỹ có thể lý tưởng là 10% nhưng hoàn toàn có thể ở mức cao hơn. Dù ở mức nào thì DN phải chấp nhận luật chơi mới, đàm phán tốt hơn với đối tác xuất khẩu. Việc tăng cường tính tự lực tự cường là giải pháp trước mắt và lâu dài cho DN. Đây là lúc DN cần đổi mới tư duy, nắm bắt cơ hội từ các xu hướng toàn cầu và đóng góp vào việc xây dựng một kỷ nguyên phát triển mới cho Việt Nam.
Giai đoạn 2025 – 2026 không chỉ đặt ra thách thức mà còn là cơ hội để DN đổi mới, đa dạng hóa và nâng cao năng lực cạnh tranh. Đảng và Nhà nước đang thể hiện sự quyết tâm đổi mới mạnh mẽ, không muốn bàn lùi. DN cần tận dụng các chính sách hỗ trợ của Chính phủ về thuế, phí và lãi suất. Đồng thời, chủ động tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu và khai thác mạnh mẽ thị trường nội địa.
Nếu được chuẩn bị về tư duy chiến lược, tinh thần chủ động, minh bạch và tự cường, DN Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua khó khăn, tận dụng các cơ hội mới và đóng góp vào sự phát triển bền vững, thịnh vượng của đất nước.
Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế – Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính, tiền tệ Quốc gia
N.K ghi
