Tin tức, Tiêu điểm

Viết lại chuỗi cung ứng

15/06/2025

Các mức thuế đối ứng mà Mỹ đặt ra không đưa Việt Nam vào thế khó mà buộc ngành xuất khẩu phải nhìn lại thực tế và có những hiệu chỉnh toàn diện trên chuỗi cung ứng. Trong đó, tính minh bạch và bền vững được đề cao.

Ngày 6/4, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc sang Mỹ tham dự chương trình Đối thoại chính sách cấp cao tại Đại học Columbia (New York). Chuyến công tác diễn ra trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump công bố việc áp thuế đối ứng với tất cả các quốc gia. Trong đó, Việt Nam là một trong những nước bị đánh thuế ở nhóm cao nhất với 46%. Mức áp thuế này được xem là kịch bản “tồi tệ” nhất đối với hàng hóa xuất từ Việt Nam. Bởi so với nhiều đối thủ cạnh tranh khác tại Mỹ, mức thuế này chắc chắn sẽ khiến cho hàng hóa Việt Nam mất hẳn lợi thế cạnh tranh tại thị trường xuất khẩu chủ lực này.

Minh bạch thông tin toàn chuỗi

Rạng sáng ngày 10/4, hơn 75 quốc gia, bao gồm Việt Nam nhận được tin hoãn áp thuế trong 90 ngày và trở lại mức thuế cơ bản 10%, thay vì các mức thuế cao đã công bố trước đó. Doanh nghiệp (DN) tạm yên lòng nhưng những biến động phía trước vẫn chưa có gì hứa hẹn tốt đẹp. “90 ngày này không dùng để chờ đợi mà là thời gian để DN chuẩn bị, sắp xếp lại chuỗi cung ứng xuất khẩu”, ông Nguyễn Chánh Phương, Phó chủ tịch HAWA nhận xét. Trong thời gian này, DN sẽ phải tính toán, thương lượng, sắp xếp lại toàn bộ hoạt động kinh doanh, đối tác… Quan trọng nhất là triển khai và quen thuộc với việc thực hành quản lý truy xuất hàng hóa.

Theo ông Phương, là quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, có nhiều ngành hàng DN Mỹ rất cần Việt Nam gia công, sản xuất, đặc biệt là ngành nội thất. Mức thuế đối ứng lên đến 46% mà Chính phủ Mỹ công bố có phần dựa trên những nghi ngại về gian lận xuất xứ. Do vậy, Việt Nam cần thiết phải minh bạch thông tin trên chuỗi cung ứng.

Đồng quan điểm, bà Trần Hoàng Phú Xuân, nhà sáng lập thương hiệu thời trang Faslink cho biết, sau nhiều lần điều chỉnh thuế đối ứng thì bản chất của những xáo động hiện nay rõ ràng là do căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn. Việc nằm giữa Mỹ và Trung Quốc đòi hỏi Việt Nam phải định vị lại nhiều thứ, trong đó, chủ động minh bạch chuỗi cung ứng là yếu tố mang tính cấp thiết.

Gia tăng tỷ lệ nội địa hóa

Các giá trị của chuỗi cung ứng xuất khẩu kéo dài từ nguyên liệu – sản xuất – thiết kế – thương hiệu – thương mại. Năm 2024, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa đạt 786,29 tỷ USD, tăng 15,4% so với năm trước, trong đó xuất khẩu tăng 14,3%; nhập khẩu tăng 16,7% . Cán cân thương mại hàng hóa xuất siêu 24,77 tỷ USD. Riêng với Mỹ, thặng dư thương mại của Việt Nam đạt 123,5 tỷ USD vào năm 2024, tăng gần 20% so với năm trước và thiết lập mức cao kỷ lục, trở thành quốc gia đứng thứ 3 thâm hụt thương mại ở thị trường này. Phó giáo sư – tiến sĩ Nguyễn Hữu Huân, Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh cho biết trong thặng dư đó, giá trị gia tăng thực chất lại thuộc vào quốc gia khác. “DN Việt Nam chỉ tập trung công tác gia công. Đa số nguyên liệu, khâu phát triển sản phẩm (D&R)… đều từ nước ngoài. Như vậy, thực chất quốc gia chỉ nhận được vài chục tỷ USD trong số thặng dư kia. Lãi ròng xuất khẩu thực chất không hề nhiều. Đó là còn chưa kể lượng hàng trung chuyển sang Việt Nam để gian lận xuất xứ”, ông Huân nói.

Đối chiếu với việc Indonesia đã nhanh chóng gia tăng tỷ lệ nội địa hóa để chứng minh năng lực, ông Huân cho rằng, đây là cách làm cần được tham khảo bởi tỷ lệ nội địa hóa trong hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đang khá thấp. Gia tăng tỷ lệ nội địa hóa là cách gia nhập sâu hơn chuỗi cung ứng toàn cầu.

Sắp xếp để tiết giảm

So với mặt hàng xuất khẩu khác, ông Chánh Phương cho rằng, sản xuất nội thất có giá trị nội địa cao. Đơn cử, phần nguyên liệu chiếm tỷ trọng 50 – 60% thì DN đã dùng gỗ rừng trồng trong nước, đang đáp ứng hơn 50% nhu cầu nguyên liệu. Trong tổng kim ngạch 2,81 tỷ USD nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam năm 2024, các mặt hàng gỗ nguyên liệu (mã HS 44) đạt gần 2,4 tỷ USD, chiếm tới 85,2% tổng kim ngạch nhập khẩu gỗ và sản phẩm gỗ. Trong đó, riêng gỗ nguyên liệu từ thị trường Mỹ đạt 316,36 triệu USD. “Ngành cần nhập thêm gỗ Mỹ để tạo cân bằng thương mại. Trong tương lai, các hiệp hội sẽ đề xuất cơ chế thương mại đặc thù riêng giữa hai nước như việc đồ nội thất làm từ gỗ Mỹ, xuất sang Mỹ sẽ có được lợi thế riêng”, ông Phương nói.

Nhìn lại căng thẳng thương mại ở nhiệm kỳ trước của Tổng thống Donald Trump, dễ thấy, Việt Nam là quốc gia được hưởng lợi. Trong xáo động này, từ mức 0% hiện nay, dù áp mức thuế mới 46% như ban đầu hay thấp hơn thì cũng sẽ tác động đến giá thành. Do vậy, ông Phương cho rằng đây chính là cơ hội để xem lại chuỗi sản xuất, sắp xếp lại để tiết giảm chi phí, tránh lãng phí để có thể cung ứng ra thị trường mức giá tốt hơn nữa. Ông chia sẻ: “Điều gây lo lắng là sức mua. Ngành gỗ đã ghi nhận tác động từ lạm phát lần trước. Với những xáo trộn trong chính sách như hiện nay, thời gian tới, khả năng nhu cầu của thị trường sẽ giảm”.

Mốc 90 ngày mà chính quyền Donald Trump đưa ra cũng sẽ là cái mốc trật tự thế giới sẽ được sắp xếp lại. Theo bà Xuân, DN nên chuẩn bị cho mình tâm thế sẵn sàng trong môi trường kinh doanh bất định để có thể vượt qua. Sau 90 ngày là một “bình thường mới” của các DN xuất khẩu. Lúc này, tự thân mỗi DN phải sắp xếp, cơ cấu lại và phải chuẩn bị nhiều hơn các kịch bản để có thể chủ động ứng phó tốt nhất.

Hải An