Khám phá vùng đất mặn phèn

Tôi chỉ biết nói một câu với người bạn thân: nhìn, nghe và hiểu như được thụ hưởng một đại tiệc về lịch sử tự nhiên Nam Bộ vì được xem nông dân hóa rác thành vàng.

Lâu rồi, thầy Dương Văn Ni, chuyên gia về đất ngập nước và đa dạng sinh học của đồng bằng rủ tôi, phải đi coi tận mắt, chị mới tin chuyện người ta thu hoạch cỏ hoang: hái, phơi, se sợi từng cành, nhánh cỏ “năn tượng” thành những món đồ tiểu thủ công xuất khẩu đi Mỹ và Úc, châu Âu. Tôi từng biết coi, lác, lục bình cũng làm được đồ thủ công mỹ nghệ thiệt đẹp. Nhưng chưa nghe tới tên “cỏ năn tượng” bao giờ.

Đường từ Cần Thơ về Bạc Liêu, Cà Mau xa mị mị.

Chỉ thấy nối nhau những cánh đồng xơ xác đất nứt nẻ, cây cối trơ cành khô khốc. Đến đoạn có các dãy ao xuất hiện, chung quanh cỏ hoang um tùm như lau sậy thì chúng tôi xuống xe. Thầy Ni nói, ao này nuôi tôm, cỏ hoang mọc chung quanh bạt ngàn là năn tượng đó. Lâu nay là cỏ hoang. Chúng tôi hái về nghiên cứu, thấy có thể xài như nguyên liệu thay các nguyên liệu cũ đã cạn kiệt. Nhưng tôi đưa đến các nơi sản xuất đều bị từ chối, cho đến 2015, 2016, vài nơi bắt đầu “ngó ngàng” đến năn tượng. Nhưng rồi nó bị chê vì thân cây bị nhiều đốm đen “sâu bệnh” trên thân. Tôi nghiên cứu kỹ rồi, biết không phải bệnh. Và tối phải đem công trình nghiên cứu thuyết phục những doanh nhân chuyên đi thu mua nguyên liệu vì nể tôi mà chịu lội ruộng xuống tận nơi xem xét, nghe tôi giải thích về cơ chế cô lập muối trong mô tế bào, nhốt muối lại, tích tụ thành những vết sẹo đen vô hại. Chứng minh khoa học của tôi được chấp nhận. Tưởng nhầm là thân cây bị bệnh, bị nấm mà không phải…Tôi chứng mình thêm về tính bền vững của cây nguyên liệu mới này: cỏ hoang tự sinh, không cần phân bón, chăm sóc, không có “đối thủ cạnh tranh” vì không có cây nào chịu được mặn như thế.

Cây năn tượng lâu nay là cỏ hoang, mọc quanh ao tôm. Đây là cỏ hoang tự sinh, không cần phân bón, chăm sóc, không có “đối thủ cạnh tranh” vì không có cây nào chịu được mặn như thế.

Thầy Ni tự tìm người có nghiệp vụ xuất khẩu, tìm được doanh nhân biết làm nghề sản xuất thủ công này rồi cùng nhau tìm người chịu đứng ra tổ chức Hợp tác xã. Đến nay, đã có 3 hợp tác xã được tổ chức, qui tụ gần 2.000 hộ nông dân nghề nuôi tôm, cá nước lợ, nhận hàng đan năng tượng vừa trông coi ao tôm tại nhà. Hàng đưa về Bình Dương, nhờ kết nối với CT kinh doanh xuất khẩu. Dây chuyền này năm qua đã có doanh số gần 2 triệu USD.

Các doanh nhân tìm thợ giỏi dạy nông dân đan nhiều mẫu thật khéo léo, tỉ mỉ và duyên dáng. Những chiếc ghế phòng ăn vững chắc, những tấm đệm lót sofa phòng khách hay tấm lót ghế của tài xế ô tô, nhất là các vật trang trí trên bàn bằng năng tượng, xen với thủy cúc, lác, bồn bồn…

Đến nay, đã có 3 hợp tác xã được tổ chức, qui tụ gần 2.000 hộ nông dân nghề nuôi tôm, cá nước lợ, nhận hàng đan năng tượng vừa trông coi ao tôm tại nhà. Hàng đưa về Bình Dương, nhờ kết nối với CT kinh doanh xuất khẩu. Dây chuyền này năm qua đã có doanh số gần 2 triệu USD.

Câu chuyện phát hiện cỏ làm nguyên liệu đan dát có vẻ không có gì mới lạ cao siêu nhưng tôi phục ông thầy vì đau đáu đi tìm sinh kế cho nông dân mà theo tới cùng việc chứng minh loại cỏ này là nguyên liệu của biến đổi khí hậu, lành mạnh và có ích. Rồi cũng chính nhà khoa học đó kết nối với người số 1 thu mua nguyên liệu chuyên nghiệp, với từng thành tố trên chuỗi giá trị đến người cuối cùng lên container xuất hàng ra thế giới.

MỤC LỤC

TÍNH TOÁN CỦA NHÀ KHOA HỌC TRƯỚC NGUYÊN LIỆU “HOANG DÃ MÀ RẤT QUÍ” NĂN TƯỢNG.

Tôi chăm chú ghi nhận phân tích cặn kẽ của nhà khoa học nông nghiệp Dương Văn Ni ngay trên “hiện trường”. Cỏ năn tượng là cây chịu được mặn, có khả năng lọc sinh học: Tự nó lấy Oxy trong tự nhiên đưa xuống bộ rễ; nắng gắt chừng nào thì nó làm việc hăng chừng nấy. TS Ni kể là ông từng điều hành Trung tâm Nghiên cứu đất phèn Hòa An, đã làm công trình giải mã giá trị năn tượng và phát hiện một phương cách “Trời cho” mà lâu nay mình không biết. Từ năm 2003 tới 2006, ông thí nghiệm trên thực địa tại Cà Mau, Kiên Giang, cho kết quả là có đủ bằng chứng thuyết phục rằng cây năn tượng có khả năng làm sạch nguồn nước.

Trong hệ sinh thái tự nhiên của đầm lầy ven biển, năn tượng (Scirpus littoralis Schrad) là cây tiên phong phát triển trên nền bùn nhão, giúp giữ lại lớp phù sa. Còn trong hệ sinh thái ao nuôi tôm, năn tượng giúp ổn định nhiệt độ nước và làm giảm các chất ô nhiễm do thức ăn tôm dư thừa gây ra.

Thuận thiên là một quá trình rất dài, chúng ta nói nhiều về xung đột, mâu thuẫn. Tạm gác chuyện đó để tìm cho được giải pháp. Chưa dám nói năn tượng sẽ mang lại lợi ích kinh tế lớn cỡ nào, nhưng có vẻ loại cây này đưa vào sản xuất là thuận ông Trời và thuận lòng người. TS Dương Văn Ni, Chủ tịch kiêm Giám đốc MCF, nói tiếp: “Hôm nay mình đi chỗ này là chỗ đất không đủ ngọt nữa, nên mới khuyến khích dân chuyển qua phát triển cây năn tượng vì cây này nó chịu được mặn. Nhưng thực tế là vùng này không đủ ngọt mà cũng không đủ mặn nên phải lựa chọn mô hình gì cho nó phù hợp. Ðó là mô hình trồng năn tượng gắn với nuôi tôm càng xanh. Khi mình làm mô hình nào thì định hình thị trường – các sản phẩm tham gia cái rổ hàng hóa, lao động, việc làm. Sản phẩm làm ra từ năn tượng nghĩ cho cùng là được khách hàng nước ngoài ưa chuộng nên chỉ nghĩ bán trong nội địa thì không ổn, phải tính việc sản xuất hàng mỹ nghệ xuất khẩu, còn con tôm càng thì tiêu dùng nội địa là được rồi.

Qua câu chuyện làm mới rượu vang bằng công nghệ mới và tìm ra nguyên liệu năn tượng cho một công năng cũ, tôi thấy thiên nhiên thật kỳ diệu. Chỉ cần ta lắng nghe nó, yêu quí nó, hiểu sâu mọi điều nó thiết tha “dâng hiến” cho đời là nó sẽ cung cấp cho chúng ta biết bao trái quí hoa đẹp.

Nghe chừng vùng ven biển có tới 180.000 ha thích hợp với năn tượng, thủy trúc, lát, bồn bồn… khai thác nông sản trên vùng phèn mặn còn dư địa mênh mông lắm…

Vùng ven biển có tới 180.000 ha thích hợp với năn tượng, thủy trúc, lát, bồn bồn…

TẠM KẾT CHUYẾN ĐI

Ông thầy đưa tôi đi khám phá những cánh đồng “năn tượng” thực ra việc chính của ông (mà ông say mê) là xây dựng “Bảo tàng lịch sử tự nhiên đồng bằng sông Cửu Long”. Trên đường đi, ông khám phá kho nguyên liệu giúp nông dân kiếm sống thêm những lúc nông nhàn. Bằng kho tàng kiến thức khoa học, ông chứng minh với nhà kinh doanh tính mạnh lành và hữu ích của cỏ năn tượng, và bằng trái tim ông theo đuổi việc xây dựng các hợp tác xã , dạy nghề cho nông dân nghèo. Tôi nhớ tới anh bạn tôi và dự án “Mở cửa kho báu vô tận” của anh. Và thật vui khi miên man nghĩ về hàng trăm bạn trẻ doanh nông đang cùng nhau khai thác kho báu thiên nhiên với mô hình “Tài nguyên bản địa và công nghệ mới” của chương trình “Khởi nghiệp xanh” làm ra bao sản phẩm mới nuôi sống bao gia đình, bao làng quê, góp sức cho việc làm sống lại, nền kinh tế ở đồng bằng.

Tác giả: Nhà báo Vũ Kim Hạnh

Chia sẻ bài viết:

Bình luận bài viết Cancel reply

Quảng cáo

Liên hệ quảng cáo

Quảng cáo

Liên hệ quảng cáo

Tin mới nhất

Mở rộng dư địa ngành chế biến gỗ

Hai hiệp hội lớn của ngành là HAWA (Thành phố Hồ Chí Minh) và BIFA đang tiến hành hợp nhất, tạo thành một cộng đồng gần 1.000 doanh nghiệp (DN). Trong đó khoảng 70% là DN sản xuất và xuất khẩu trực tiếp. Việc hợp nhất này không chỉ mang tính chất tổ chức, mà còn thể hiện sự liên kết chiến lược về nguồn lực, công nghệ, thị trường và tư duy phát triển....

Viên nén trở mình

Chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, doanh số xuất khẩu viên nén gỗ đã tương đương với gần 90% tổng lượng và 99% tổng giá trị xuất khẩu của cả năm 2024....

Dư địa tăng trưởng ở EU

Theo số liệu thống kê sơ bộ từ Cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ tới thị trường Liên minh châu Âu (EU) trong tháng 8/2025 đạt 51,5 triệu USD, tăng 51,5% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 8 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm này tới EU đã đạt 400 triệu USD, tăng 15,2% so với cùng kỳ năm 2024. ...

Logistics ứng phó với “cuộc chơi mới”

Chuỗi cung ứng toàn cầu đã thay đổi, không chỉ doanh nghiệp (DN) sản xuất, ngành logistics cũng phải chuyển đổi và liên kết mạnh mẽ hơn để trợ lực cho xuất khẩu....

Đường đi mới của gỗ Hoa Kỳ

Theo Cơ quan Dịch vụ Nông nghiệp Nước ngoài (FAS) của Hoa Kỳ, xuất khẩu gỗ cứng của quốc gia này đang có xu hướng giảm. Tính theo doanh số tháng 6/2025, xuất khẩu gỗ tròn cứng giảm 11% so với năm 2024 và các lô hàng trong tháng 6 giảm 12% so với tháng 5. Con số này phản ánh những tác động kéo dài của những căng thẳng thương mại - nguyên nhân chính dẫn đến Canada giảm mua và Trung Quốc tạm dừng chế biến gỗ tròn của Hoa Kỳ....

hỗ trợ truyền thông

Canadian Wood Việt Nam giới thiệu giải pháp gỗ mềm bền vững tại triển lãm VietnamWood 2025

Canadian Wood Việt Nam hiện đang tham dự VietnamWood 2025, một trong những triển lãm quốc tế hàng đầu về máy móc, vật liệu và công nghệ trong ngành chế biến gỗ, diễn ra từ ngày 19–22/11 tại Trung tâm Hội chợ và Triển lãm Sài Gòn (SECC). ...

Vật liệu xuyên sáng: Cầu nối giữa thẩm mỹ và hiệu suất trong thiết kế

Trong dòng chảy của kiến trúc đô thị theo hướng xanh, thông minh và tiết kiệm năng lượng, nhu cầu về các giải pháp vật liệu mang tính đột phá ngày càng trở nên cấp thiết. Có một cái tên đang được cộng đồng kiến trúc sư quan tâm trong vài năm gần đây là Danpal - thương hiệu toàn cầu với hơn 50 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực vật liệu xuyên sáng....

Đưa AI vào thiết kế không gian sống

AI không còn là xu hướng mà là một thực tiễn chuyển mình của xã hội. Chọn giải pháp thiết kế tận dụng sức mạnh của AI cho thị trường, Nhachill.ai không chỉ hỗ trợ đội ngũ thiết kế chuyên nghiệp mà còn giúp người dùng có thể cụ thể hóa những hình dung về không gian sống lý tưởng của họ. ...

TÍNH TOÁN CỦA NHÀ KHOA HỌC TRƯỚC NGUYÊN LIỆU “HOANG DÃ MÀ RẤT QUÍ” NĂN TƯỢNG.

TẠM KẾT CHUYẾN ĐI

Bình luận bài viết Cancel reply

Tin mới nhất

HỘI MỸ NGHỆ & CHẾ BIẾN GỖ TP.HCM